Смог страницӑн кодне пӑхни

:''Ку ăнлава '''[[янкар]]''' тата '''[[йăсăр]]''' тенисемпе пăтраштармалла мар''
[[File:AerialViewPhotochemicalSmogMexicoCity 2.jpg|thumb|Фотохимипе пулнă смог. Мехико.]]
'''Смог''' ({{lang-en|smog}}  ''smoke'' (тĕтĕм) тата ''fog'' (тĕтре)<ref>{{cite web |url=http://carnegie.ru/commentary/64582 |title=Грязный хуже теплого. Как глобальное потепление затмило другие проблемы экологии |author=Константин 
Ранкс |date=2016-09-15 |publisher=[[Московский Центр Карнеги]] |accessdate=2017-06-19 |archiveurl= |archivedate= }}</ref>) — халăх хуçалăхĕн объекчĕсем (хапрăк-савут, транспорт) ĕçленине пула тухакан [[атмосферăри пулăм]]<ref>{{кĕнеке|пуçелĕк=Политехнический словарь|яваплă=[[Ишлинский Александр Юльевич|А.Ю. Ишлинский]]|кăларăм=3-е изд., перераб. и доп.|вырăн={{М.}}|издательство=Большая Российская энциклопедия|çул=1998|страницы=489|страниц=656|isbn=5-85270-264-1}}</ref>.

Чи малтанах кăмрăка нумай çунтарнипе пулан тĕтĕме (тĕтĕмпе [[сера йӳçĕкленĕвĕ (IV)|сера диоксичĕн]] хуташĕ <chem>SO2</chem>) смог тенĕ. [[1950-мĕш çулсем|1950-мĕш çулсенче]] Калифорнире [[Хаген-Смит Арье Жан|Хаген-Смит]] пĕрремĕш смогăн çĕнĕ тĕсне — [[фотохими смогĕ|фотохимиллине]] çырса кăтартнă, вăл сывлăшра çакнашкал варалакан япалăхсен хутăшĕнчен тытăнса тăрать:

* [[азот йӳçлекĕсем]], тĕслĕх: [[азот йӳçлекĕ (IV)|азот диоксичĕ]];
* тропосферăри (Çĕр çумĕнчи) [[озон]];
* [[вĕçекен органика япалалăхĕсем]] ([[бензин]], ирĕлтерекенсем, [[пестицидсем]] тата урăх химикатсем пăсланни);
* йӳçĕлсе кайнă [[нитратсем]].

== Смог пуçтарăннă вырăнсем ==
Çутçанталăкра климат улăшăннине пула тата пысăк хуласенче тата индустриллĕ центрсенче сывлăш вараланнипе смог пулать. Смог уйрăмах çулталăкри ăшă тапхăрсенче (хĕвеллĕ çилсĕр çанталăкра çӳлти ăшă сывлăш сийĕсем аялтан хăпаракан таса мар сывлăша чараççĕ) сиенлĕ шутланать. Çак пулăм айлăмра е тусем хушшинче вырнаçнă хуласенче тăтăшах тĕл пулать.

Смог ярса илнĕ тачă-тачă йышлă хуласем: [[Лондон]], [[Лос-Анджелес]], [[Мехико]], [[Афин]], [[Гонконг]], [[Пекин]], [[Мускав]] т. ыт.

=== Лондон ===
=== Мускав ===
[[File:Smog over Moscow 2010 aug 7, Midday.jpg|thumb|150px|Мускав çийĕнчи смог, 7-çурла-2010. Кăнтăрла.]]
{{See also|Мускаври смог (2010)}}
* 2002 çулха çурла уйăхĕнче Мускав облаçĕнче [[торф çунни]]не пула Мускава тĕтĕм ярса илнĕ. Темиçе эрне тăнă.
* 2010 утă-çурла уйăхĕсенче çутçанталăк аномалине пула (35—39 Цельси градусĕ таран шăрăх, çумăр çуккине, Вăтам Азирен кăнтăр-тухăç мăран çил вĕрнипе…), Мускавра ситуаци хĕрӳленнĕ. Тĕтĕм хуларан 100 км радиуса çити саралнă. 100 метр çити çеç курма пулнă. Сывлăшра тĕтем шăрши туйăннă. [[Санэпиднадзор]] пĕлтернипе, сĕрĕм 6,6 хут, вĕçекен япалалăхсен 2,2 хут нормăран ытларах пулнă, кăмрăкамăшсен концентрацийĕ 6,2 миллиграмм пĕр кубметр çине шутланнă.

== Çутçанталăкра пулакансем ==
Смог çаплах [[вулкан пĕрхĕнни|вулкансем пĕрхĕннĕ]] чухне сывлăшра серăллă газăн [[пĕрчĕсен концентрацийĕ|концентрацийĕ]] хăпарса кайсан, пулса каять. Çак вулканран пулнă смога {{lang-en|vog}} теççĕ.

[[Индонези]]ре çунан вăрмансенче смог евĕрлĕ [[тĕтĕм]] тухать, вăл [[Малайзи]], [[Филиппин]], [[Сингапур]] тата [[Таиланд]] территорине куçса çитет.

== Çав. пекех ==
* [[Мускавра сывлăша варалани]]
* [[Парник эффекчĕ]]
* [[Мгла]]

== Каçăсем ==
* {{cite web |url=https://ria.ru/spravka/20070821/72856485.html |title=Как смог влияет на организм? Рекомендации медиков |date=2007-08-21 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2017-06-19 }}

== Асăрхавсем ==
{{Асăрхавсем}}

{{Çанталăк}}
{{Варалани}}
{{Çутçанталăкри инкексем}}

[[Категори:Смог| ]]
[[Категори:Озон]]
[[Категори:Аэрозоль]]
[[Категори:Инкексем]]
[[Категори:Атмосфера пулăмĕсем]]