Шыв страницӑн кодне пӑхни

{{Otheruses}}

[[Ӳкерчĕк:Water droplet.jpg|right|300px|thumb|Шыв]]

'''Шыв''' — [[япалалăх]],  шывамăшĕн [[оксидсем|оксичĕ]], [[гидроксидсем|гидроксид]], [[оксидлав|оксидланнă]] [[шывамăш]]. [[Молекула|Молекули]] [[йӳçамăш]]ĕн пĕр атомĕпе  шывамăшĕн икĕ атомĕнчен тăрать. Тĕссĕр, шăршăсăр [[шĕвек]]. [[Химилле формула]] — H<sub>2</sub>O. Температура [[Цельсий]] шкалипе 0 градусран аяларах ансан,  хытă тăрăма куçать, [[пăр]] е [[юр]] (вăл та [[пăр]]ах) пулать. Температура Цельсий шкалипе 100 градусран çӳлĕрех хăпарсан, газ тăрăмне куçать, [[пăс]] пулать. [[Çутçанталăк]]ра анлăн сарăлнă<ref>[https://himanaliz.ua/yadovitye-veshhestva-v-vode/ Шыври наркӑмӑшлӑ япаласем]</ref>.

=== Физикăлла [[палăрăм]]сем ===
Шыв [[Стандартлă условисем|йĕркеллĕ условисенче]] шĕвек тарăмра пулать, çав вăхăтрах ытти элементсен водород çыхăнăвĕсем газ форминче ([[Сероводород|H{{sub|2}}S]], [[Метан|CH{{sub|4}}]], [[Фтороводород|HF]]). Водород атомĕсем кислород атомĕсене 104,45° (104°27′) кĕтеспе çыхăннă. Çавăнпа шыв молекулин [[электричество диполь моменчĕ]] пысăк (p = 1,84 [[Дебай|Д]], [[Синиль йӳçĕкĕ]]нчен çеç пĕчĕкрех).
Шывăн кашни молекули 4 [[Водород çыхăнăвĕ]] таран тăвать, вĕсенчен иккĕше кислород атомĕн, иккĕше водород атомĕсен<ref name="гидрогео">{{кĕнеке
|автор        = Ларионов А. К.
|пуçелĕк      = Занимательная гидрогеология
|вырăн        = Москва
|издательство = [[Недра (издательство)|Недра]]
|çул          = 1979
|страница     = 5-12
|страницăсем  = 157}}</ref>.
Шывамăш çыхăнăвĕсем нумай пулна пирки шывăн вĕрекен темпертаури тата уделлă пăс тăвакан ăшши пысăк<ref name="гидрогео" />. Шывамăш çыхăнăвĕсем пулман пулсан йӳçамăш Менделеев тапăлĕнчи вырăнне шута илсе тата йӳçамаш евĕр хими элеменчĕсен ([[кӳкĕрт]], [[селен]], [[теллур]]) вĕрекен температурăна астуса шыв −80 °С веремелле, −100 °С шанмалла<ref name="HiZh0365">{{статья|автор=[[Петрянов-Соколов Игорь Васильевич|Петрянов И.В.]]|пуçелĕк=Самое необыкновенное вещество|издание=[[Химия и жизнь]]|çул=1965|номер=3|страницăсем=2—14}}</ref>.

Шывăн тĕрлĕ изотоп модификацисен тĕрлĕ температурăри физика пахалахĕсем<ref name="Physics of Ice
Авторы: Victor F. Petrenko,Robert W. Whitworth">[https://books.google.kz/books?id=oC941a8lXWIC&pg=PA15&lpg=PA15&dq=density+of+water+temperature+3.9834&source=bl&ots=4xghdPSCQv&sig=buyhTfC2ZUBAaMsE0DksqfPIqsM&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=density%20of%20water%20temperature%203.9834&f=false Physics of Ice (15 страница)]</ref>:
{| class="wikitable"
|-
! Шыв модификацийĕ !! Максималлă тачалăх температури <br> [[°С]] !! Виççĕллĕ пăнчă температури <br> [[°С]]
|-
| Н<sub>2</sub>O || 3,9834 || 0,01
|-
| D<sub>2</sub>O || 11,2 || 3,82
|-
| T<sub>2</sub>O || 13,4 || 4,49
|-
| Н<sub>2</sub><sup>18</sup>O || 4,3 || 0,31
|}

Шыв полярлă япаласене лайăх ирĕлтерет, ку пурăнакан организăмсене питĕ кирлĕ. Чĕрĕ клеткăпа клеткăсем хушшинчи сыпăра шывра ирĕлнĕ хими çыханăвĕçем пĕр-пӗринпе çыхăнаççĕ<ref>[http://www.pereplet.ru/obrazovanie/stsoros/355.html Молекулярные преобразователи энергии в живой клетке (Тихонов А. Н., 1997)]</ref>. Шыв çер çинчи пĕтĕм пĕр клеткăллă тата нумай клеткăллă организăмсене кирлĕ.

[[Ӳкерчĕк:Water phase diagram.svg||left|400px|thumb|Шыв фазисен диаграмми: ''Y'' тĕнĕл — [[пусăм]], {{nowrap|[[Паскаль (виçĕ)|Па{{e|n}}]]}}, ''X'' тĕнĕл — температура, [[Кельвин]], S — хытă, L — шĕвек, V — пăс, CP — [[Критикăллă пăнчă (термодинамика)|Критикăллă пăнчă]], TP — [[Виççĕллĕ пăнчă температури]] (273.16°K, 611.73 [[Паскаль (виçе)|Па]]).]]

[[Ӳкерчĕк:Water phase diagram.gif||left|400px|thumb|Шыв фазисен диаграмми: вертикаллă тĕнĕл — [[пусăм]], [[Паскаль (виçе)|Па]], горизонталлă тĕнĕл — температура, [[Кельвин]]. [[Критикăллă пăнчă (термодинамика)|Критикăллă пăнчă]](647,3 K; 22,1 МПа) тата  [[Виççĕллĕ пăнчă температури]] (273,16 K; 610 Па) пăнчăсем палăртнă. Рим цифрсемпе пăрăн тĕрлĕ фазизене палăртнă отмечены различные [[Лёд#Фазы льда|структурные модификации льда]]]]
{{main|Шыв пăсĕ|Пăр|Шыв фазисен диаграмм}}

[[Ӳкерчĕк:SnowflakesWilsonBentley.jpg|left|thumb|125px|[[Юр пĕрчи]] типĕсем]]

=== Изотоп модификацисем ===
{{main|Шывăн изотоп хутăшĕ}}
Йӳçамăшпа шывамăшăн та çутçанталăкри тата ӳнерлĕ изотопĕсем пур. Изотопĕсем нейтронĕпе кăна улăшăнса тăраççĕ. Шывамăш [[изотоп]]ĕсен типĕсем шыв молекулине кĕнипе çакăн пек тĕслĕ шывсене уйрăлаççĕ:
* [[Шывăн изотоп хутăшĕ#Çăмăл шывăн эффекчĕсепе пахалăхĕсем|Çăмăл шыв]] (ахаль шыв) <math>H_2O</math>.
* [[Йывăр шыв]] ([[Йывăр шыв|дейтерий]]) <math>D_2O</math>.
* [[Питĕ йывăр шыв]] ([[Тритий шывĕ|трити]]) <math>T_2O</math>.
* тритий-дейтерий шывĕ <math>TDO</math>
* тритий-протий шывĕ <math>THO</math>
* дейтерий-протий шывĕ <math>DHO</math>

Кранри шывра йывăр йӳçамăшлă шыв (H<sub>2</sub>O<sup>17</sup> тата H<sub>2</sub>O<sup>18</sup>) D<sub>2</sub>O<sup>16</sup> шывран нумайрах: вĕсем, шайлашуллă, 1,8 кг тата 0,15 кг пĕр тоннăна<ref name="HiZh0365"/>.

{{commons|Water|Шыв}}

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Çав. пекех ==
* [[Шывамăш пероксичĕ]]

== Каçăсем ==

[[Категори:Хими]]