Эквивалентлăх принципĕ (физика) страницӑн кодне пӑхни

'''Эквивалентлăх принципĕ''' — физикăра: [[гравитаци]]лле уйри [[уçлăх-вăхăт]]ăн кашни пăнчинче çавăн пек «координатсен локаллĕ-инерциаллă тытăмне» суйласа илме пулать, хăшĕнче асăннă пăнчăн çителĕклĕ пĕчĕк таврашĕнче [[çутçанталăк]] мĕнпур саккунĕсем СТОн координатсен  хăвартлануллă мар Декартла  тытăмĕнчи пекех<ref>Вейнберг C. Гравитация и космология. — М.: Мир, 1975. — 696 с.// с. 81.</ref>. 

Çакна эквивалентлăх принципĕн «вăйлă» палăртавĕ теме пулать. Унăн «вăйсăртарах» тантăшĕ те пур<ref>Асăннă кĕнекери с. 82.</ref>. Унта калани гравитаци вăйĕпе е инерципе ирĕклĕн ÿкекен [[ĕскер]]сене (пĕрчĕсене) çеç пырса тивет, инерцилле тата гравитацилле массăсем, çавăн пекех гравитацилле тата инецилле вăйсем те эквивалентлă иккенне пĕлтерет<ref>Асаннă кĕнекери с.82</ref>.
[[File:Elevator gravity.svg|thumb|Икĕ ÿкерчĕкрен тăракан иллюстраци. Сулахайра пĕрремĕш ÿкрчĕк, сылтăмра — иккĕмĕш]]
Эквивалентлăх принципĕн вăйсăртарах калавне ăнланас тесен, шухăшпа эксперимент туса илме пулать (иллюстрацие пăхăр, асăннă эксперимента Эйнштейн лифчĕ теççĕ). Иллюстрацин пĕрремĕш ÿкрчĕкĕнче [[гравитаци]]лле вăйсенчен аякра  <math>\mathbf{a}</math> [[хăвăртлану]]па вĕçекен аппарата кăтартнă. Аппаратри ĕскерсене [[инерцилле вăй|инерцилле вăйсем]] пырса тивеççĕ: 
:<math>\mathbf{F} = -m_{in}\mathbf{a}</math> 
Иллюстрацири тепĕр ÿкерчĕкре вырăнта тăракан, анчах пĕр тикĕс  гравитици вăйăмĕнче тăракан çав объектсенех кăтартнă. Унти ĕскере тивекен гравитаци вăйĕ çакнашкал:
:<math>\mathbf{F} = m_{gr}\left(\frac{GM}{r^2}\frac{\mathbf{r}}{r}\right) 
= m_{gr} \mathbf{g}</math>
Асăннă икĕ вăй та пĕр-пĕринпе танах тата вĕсене уйăрса илме те май çук:
:<math>m_{gr} \mathbf{g} =  - m_{in}\mathbf{a} </math>,&emsp;&emsp; вара,&emsp;&emsp; <math> \mathbf{a}  = - \mathbf{g}</math>&emsp; пулнă май (шухăшри эксперимент малсăлтавĕ тейĕпĕр),&emsp;&emsp;   <math>\frac{m_{gr}} {m_{in}} = 1</math>, &emsp;&emsp;  тата&emsp;&emsp; <math>m_{gr} =  m_{in}</math>
== Вуламалли ==
*Курс теоретической физики Ландау и Лифшица Том 2. Стр. 304
*Тредер Г.-Ю. Теория гравитации и принцип эквивалентности.— М.: Атомиздат.— 1973
*Иваненко, Д. Д., Сарданашвили, Г. А. Гравитация. Изд. 3-е.— М.: ЛКИ.— 2008
*Вейнберг C. Гравитация и космология. — М.: Мир, 1975. — 696 с.
*Вейнберг C. Квантовая теория полей, т. 1. — М.: Мир, 2001. — 800 с.
== Асăрхавсем ==
{{Асăрхавсем}}
== Каçăсем ==
* [http://www.femto.com.ua/articles/part_2/2783.html Первый закон термодинамики в теории относительности]
* [https://web.archive.org/web/20091004092116/http://science.nasa.gov/headlines/y2007/18may_equivalenceprinciple.htm Equivalence Principle] at NASA, including tests
* [https://web.archive.org/web/20080515172036/http://www.phy.syr.edu/courses/modules/LIGHTCONE/equivalence.html Introducing The Einstein Principle of Equivalence] from Syracuse University
* [http://www.mathpages.com/rr/s5-06/5-06.htm The Equivalence Principle] at MathPages
* [https://web.archive.org/web/20090329031728/http://emis.math.ecnu.edu.cn/journals/LRG/Articles/lrr-2001-4/node3.html The Einstein Equivalence Principle] at Living Reviews on General Relativity

{{phys-stub}}
[[Категори:Физика]]
[[Категори:Танлаштарулăх теорийĕ]]
[[Категори:Гравитаци]]