Константтă

Шаблон:Пĕлтерĕшсем Константтă, улшăнманскер, е улшăнми кап (Шаблон:Lang-la, камăнлăх ÿкĕмĕнче constantis — пĕр пек, улшăнман) — скалярла е векторла улшăнман кап, вăл шутра математикăра, физикăра, химиреШаблон:SfnШаблон:SfnШаблон:SfnШаблон:Sfn. Шаблон:Math капăн улшăнманлăхне кăтартса çапла çыраççĕ

$C=\mathrm{const}$.

«Константтă» термина, ялан тенĕ пекех тата мĕнле тĕллевчĕке шутланине пăхмасăр, хисепле харпăр пĕлтерĕш пур капсем тĕлĕшпе усă кураççĕШаблон:Sfn. Сăмахран, π хисеп, Эйлер — Маскерони константти, Авогадро хисепĕ, Планк константти тата ытти те. Тепĕр чухне константтă тесе харпăр ситуацире е процесра улшăнман физикăлла кап пирки калаççĕШаблон:SfnШаблон:SfnШаблон:Sfn, урăхла каласан, уйрăм теллевчĕке шутланă чухне. Кун пек чухне Шаблон:Math улшăнманлăхне символла çапла палăртаççĕ:

$X=\mathrm{i}\mathrm{d}\mathrm{e}\mathrm{m}$

(Шаблон:Lang-la — çавах тенине пĕлтерет). Тепĕр енчен, Шаблон:Math улшăнать пулсан, çавна символла çапла çыраççĕШаблон:Sfn:

$Y=\mathrm{v}\mathrm{a}\mathrm{r}$.

Тĕслĕхсем

• Аполлоний çавракăшĕ: икĕ панă пăнчă патнелли инçĕшсен шайлашулăхĕ;
• Гипербола: икĕ панă пăнчă патнелли инçĕшсен расналăхĕ (e > 1);
• Эллипс: икĕ панă пăнчă патнелли инçĕшсен сумми (e < 1);
• Парабола: e = 1;
• Çавракăш: e = 0;
• Лемниската: кашни пăнчăпа ытти панă мĕнпур n пăнчăсем патнелли инçĕшсен хутлавĕ.
• π (пи) хисеп: çавракăш тăршшĕне унăн диаметрĕ çине пайлани, улшăнман кап, ăна çапла çывхартса çырма пулать 3,141592653589793238462643.

Макроскопла палăрăмĕсем улшăнакан Шаблон:Math (пусăм), Шаблон:Math (калăпăш), Шаблон:Math (абсолютлă температура), Шаблон:Math хисепле параметр (мольпе виçнĕ газ шутлавлăхĕ) текен капсемпе тата Шаблон:Math константтăпа (газăн универсаллă константти) курăнакан идеалла газшăн:

• изобарла процессШаблон:Sfn

$P=idem$ ;

• изохорла процессШаблон:Sfn

$V=idem$ ;

• изотермла процессШаблон:Sfn

$T=idem$ ;

• Газăн пĕрлештернĕ саккунĕШаблон:Sfn

$\frac{P\cdot V}{T}=\mathrm{i}\mathrm{d}\mathrm{e}\mathrm{m}$;

• Клапейрон танлăхĕШаблон:Sfn

$\frac{P\cdot V}{n\cdot T}=R=\mathrm{c}\mathrm{o}\mathrm{n}\mathrm{s}\mathrm{t}$.

Константтăлла функци

Шаблон:Main Константтăлла функци — аргумент епле пулнине пахмасăр ялан пĕр пĕлтерĕшлĕ пулакан функци.

Сăмахран, $f(x)=5$ — константтăлла функци.

Хуть те мĕнле x пулсан та унăн пĕлтерĕшĕ 5, мĕншĕн тесен аргумент епле пулни пĕлтерĕшсĕр.

График çинче (координатсен тӳр кĕтесле тытăмĕнче, лаптак çинче) константтăлла функци абсциссăсен тĕнĕлне паралеллĕ тӳрĕ йĕр пек.

Çавăн пекех

• Инвариант (математика)
• Инвариант (физика)
• Математикăлла константтă
• Физикăри никĕсле константтăсем
• Константтă (программăлав)
• Улшăнми сарлакăшлă йĕр

Вуламалли

• Александров Н. Е., Богданов А. И., Костин К. И. и др. Основы теории тепловых процессов и машин. Часть I / Под ред. Н. И. Прокопенко. — 5-е изд. (электронное). — М.: Бином. Лаборатория знаний, 2015. — 561 с. — ISBN 978-5-9963-2612-9.
• Белоконь Н. И. Термодинамика. — М.: Госэнергоиздат, 1954. — 416 с.
• Жуковский В. С. Техническая термодинамика. — 2-е изд., перераб. — М.: Гостехиздат, 1940. — 336 с.
• Константа (рус.) // Большая российская энциклопедия. — Большая Российская энциклопедия, 2010. — Т. 15. — С. 82.
• Константа (рус.) // Большой энциклопедический словарь. — Советская энциклопедия, 1993. — № страницы =621.
• Константа (рус.) // Большая советская энциклопедия. — Советская энциклопедия, 1973. — Т. 13. — С. 44.
• Литвин А. М. Техническая термодинамика. — 2-е изд., перераб и доп. — М.: Госэнергоиздат, 1947. — 388 с.
• Мантуров О. В., Солнцев Ю. К., Соркин Ю. И., Федин Н. Г. Математика в понятиях, определениях и терминах. Часть I / Под ред. Л. В. Сабинина. — М.: Просвещение, 1978. — 320 с. — (Библиотека учителя математики).
• Панов В. К. Физические основы теплотехники. Ч. I: Термодинамика. — Петропавловск-Камчатский: КамчатГТУ, 2007. — 208 с. — ISBN 978-5-328-00166-3.
• Рипс С. М. Основы термодинамики и теплотехники. — М.: Высшая школа, 1967. — 344 с.